Η πρόσφατη κινητοποίηση ομάδας επιστημόνων, καλλιτεχνών και άλλων προσωπικοτήτων με την καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας Αστεροειδών, που προειδοποιεί για τον κίνδυνο που διατρέχει η Γη από την πτώση αστεροειδή και την ανάγκη προστασίας της, προκάλεσε το ενδιαφέρον του κοινού. Το ξέρατε ότι ομάδες ειδικών είναι, ήδη, αφοσιωμένες στο κυνήγι επικίνδυνων ουράνιων σωμάτων και στην επινόηση σχεδίων που θα μπορούσαν να μας σώσουν από την ουρανοκατέβατη καταστροφή; Ποιά είναι τα πιο γνωστά από αυτά;

Όταν η σύγκρουση ενός τεράστιου αστεροειδή με τη Γη περνάει από το μυαλό μας, οι περισσότεροι σκεφτόμαστε το τέλος της εποχής των δεινοσαύρων ή μία χολιγουντιανή υπερπαραγωγή που ασχολείται με το θέμα. Και κάθε φορά που ανακοινώνεται ο εντοπισμός ενός νέου ουράνιου σώματος που «μπορεί να συγκρουστεί» με τον πλανήτη μας, το πιθανότερο είναι να μονολογούμε, σαν άλλος Άγγελος Κρεούζης, «όχι άλλο κάρβουνο».

Ωστόσο, αν και η αλήθεια είναι ότι οι πιθανότητες να χτυπήσει ένας κοσμικός φονιάς τη Γη, μία τυχαία μέρα, είναι τόσο ισχνές που μπορεί κανείς να τις θεωρήσει, ουσιαστικά, ανύπαρκτες, οι παρατηρήσεις των ειδικών και οι γνώσεις μας για προηγούμενες καταστροφικές συγκρούσεις, μας διδάσκουν ότι, όσο απομακρυσμένο κι αν είναι το σενάριο, είναι υπαρκτό.

Μάλιστα, πολύ πρόσφατα, ομάδα επιστημόνων, καλλιτεχνών και άλλων προσωπικοτήτων ξεκίνησε εκστρατεία αφύπνισης, διαλαλώντας ότι η ανθρωπότητα κινδυνεύει σοβαρά από την πτώση αστεροειδούς στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, και επιχειρώντας να πείσει τους υπευθύνους για την ανάγκη δημιουργίας ασπίδας προστασίας του πλανήτη μας. Πάμε να δούμε, πόσο πρέπει να ανησυχούμε…

Το κλειδί είναι ο έγκαιρος εντοπισμός

Τί μπορούμε να κάνουμε, για να εκμηδενίσουμε εντελώς τις πιθανότητες να έχουμε, κάποτε, την ίδια τύχη που είχαν οι δεινόσαυροι, πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια; Σύμφωνα με τους ειδικούς, το κλειδί είναι ο έγκαιρος εντοπισμός της απειλής. Όσο πιο γρήγορα γνωρίζουμε ότι κάτι έρχεται προς το μέρος μας, τόσο περισσότερο χρόνο θα έχουμε για να δράσουμε.

Και ευτυχώς για εμάς, τα μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας, για αυτόν τον σκοπό, είναι αρκετά περισσότερα από εκείνα που (δεν) είχε ο Τυραννόσαυρος Ρεξ και η παρέα του. Στην πραγματικότητα, είναι αρκετά περισσότερα και από όσα θα περιμέναμε κι εμείς οι ίδιοι.

Η φρουρά του διαστήματος

Σήμερα, δεκάδες διαστημικά προγράμματα είναι ταγμένα στην αποστολή προστασίας του πλανήτη από πιθανές συγκρούσεις. Επιστήμονες και ειδικοί από διάφορους κλάδους ασχολούνται, καθημερινά, με το έργο του εντοπισμού πιθανά επικίνδυνων αστεροειδών και κομητών και της επινόησης μεθόδων που θα μπορούσαν να σώσουν τη ζωή, στη χλωμή, μπλε κουκκίδα που ονομάζουμε σπίτι μας.

Τους αποκαλούν με τον κοινό όρο Spaceguard (φρουρά του διαστήματος), αν και εργάζονται σε διαφορετικά προγράμματα και ινστιτούτα, με εύηχα ονόματα όπως Spacewatch, NEAT, NEOShield, LINEAR και CINEOS, στις ΗΠΑ, στην ΕΕ και αλλού. Σε αυτά τα επιστημονικά μελίσσια, εξετάζουν τα δεδομένα που καταγράφουν τα δεκάδες τηλεσκόπια που σαρώνουν, καθημερινά, το ηλιακό μας σύστημα, αναζητώντας «αντικείμενα κοντά στη Γη» (Near Earth Objects – ΝΕΟ).

«Αντικείμενο κοντά στη Γη» θεωρείται εκείνο που η τροχιά του το φέρνει σε απόσταση από τον ήλιο μας κάτω από τις 1.3 Αστρονομικές Μονάδες (Α.Μ.). Από όσα έχουμε εντοπίσει, ένας αριθμός, σχεδόν, 1500 αστεροειδών και κομητών έχουν χαρακτηριστεί «δυνητικά επικίνδυνα αντικείμενα» (Potentially Hazardous Objects – PHO), αφού υπάρχει πιθανότητα να περάσουν πολύ κοντά από τη Γη, ενώ, παράλληλα, έχουν αρκετά μεγάλο μέγεθος, ώστε ενδεχόμενη σύγκρουση μαζί τους να έχει καταστροφικές συνέπειες.

Ο κίνδυνος είναι πάντα υπαρκτός

Οι αστεροειδείς που χαρακτηρίζονται ως PHO παρακολουθούνται στενά και η επικινδυνότητά τους αξιολογείται ανά διαστήματα. Και παρόλο που οι ειδικοί εμπλουτίζουν, συνεχώς, τον κατάλογο με τους επικίνδυνους γείτονες της Γης, όσο εμείς αδιαφορούμε για την απειλή που, κυριολεκτικά, κρέμεται πάνω από το κεφάλι μας, κανένας δεν μπορεί να είναι βέβαιος ότι μπορούμε να κοιμόμαστε ήσυχοι.

Η πτώση του μετεώρου στο Τσελιαμπίνσκ, τον Φεβρουάριο του 2013, είναι από τις πιο πρόσφατες αποδείξεις ότι κάποιοι μετεωρίτες περνάνε, ακόμα και σήμερα, απαρατήρητοι, και επομένως, η εκκίνηση της εκστρατείας που καθιέρωσε την 30ή Ιουνίου 2015 ως παγκόσμια Ημέρα Αστεροειδών, δεν στερείται περιεχομένου.

Προς το παρόν, εμείς βλέπουμε τους τρόπους που έχει εξετάσει ή εξετάζει η διεθνής επιστημονική κοινότητα, ως πιθανές απαντήσεις στον κίνδυνο διαστημικού «τρακαρίσματος». Από την πολυσυζητημένη εκτόξευση πυρηνικών που θα κάνουν σκόνη τον επερχόμενο βράχο, μέχρι το… βάψιμο!

Πώς μπορούμε να σώσουμε τον κόσμο;

Μερίδα επιστημόνων υποστηρίζουν ότι μπορούμε να επισυνάψουμε στον επερχόμενο αστεροειδή έναν πύραυλο ή τον κινητήρα του, με σκοπό να τον χρησιμοποιήσουμε, ώστε να αλλάξουμε την πορεία του κοσμικού φονιά, πριν συγκρουστεί με τη Γη. Στην κλίμακα του σύμπαντος, ακόμα και αλλαγή μίας μοίρας, θα ήταν αρκετή, για να γλυτώσουμε την καταστροφική συνάντηση, φτάνει να υπάρξει έγκαιρος εντοπισμός και άμεση δράση.

Η ενέργεια του ήλιου μπορεί να ασκήσει φοβερές πιέσεις σε ένα αντικείμενο. Γιατί να μην τη χρησιμοποιήσουμε προς όφελός μας; Ένα προτεινόμενο σχέδιο είναι η αποστολή διαστημόπλοιου σε έναν προσεγγίζοντα αστεροειδή, για να εγκαταστήσει στην επιφάνειά του, ηλιακό ιστίο. Το ιστίο υπολογίζεται να σπρώξει ελαφρώς τον αστεροειδή μακριά, αντανακλώντας περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία, σε μία από τις πλευρές του, ώστε να αλλάξει την πορεία του.

Το βάψιμο μπορεί να ακούγεται γελοία ιδέα, αλλά τίποτα δεν αποκλείεται, σε τέτοιες περιπτώσεις. Τα ανοιχτά χρώματα αντανακλούν περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία. Άρα, αν η μία πλευρά του αστεροειδή βαφτεί άσπρη, θα δέχεται μεγαλύτερο «σπρώξιμο» από την ηλιακή ακτινοβολία, λόγω της αντανάκλασης και θα αλλάξει πορεία. Τον ρόλο της μπογιάς μπορεί να πάρει σκόνη ή κιμωλία. Ή οτιδήποτε μπορεί να αλλάξει τη σχέση αντανακλούμενης και απορροφούμενης ακτινοβολίας.

Οι επιστήμονες της NASA πιστεύουν ότι ένα πλέγμα από ανθρακονήματα, γύρω από έναν αστεροειδή, θα ήταν αρκετό για να αλλάξει την πορεία του. Η ιδέα είναι ότι το πλέγμα θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν ένα ηλιακό ιστίο, αυξάνοντας την ποσότητα ηλιακής ακτινοβολίας που απορροφά και εκπέμπει ο αστεροειδής, ώστε να τον εξοστρακίσει. Μάλιστα, θεωρητικά, είναι ευκολότερη η τοποθέτησή του.

Οι ΗΠΑ είχαν στο παρελθόν εξερευνήσει την πιθανότητα να φτιάξουν ένα σύστημα αναχαίτισης αστεροειδών, χρησιμοποιώντας την κινητική ενέργεια (Κinetic Εnergy Ιnterceptor – ΚΕΙ). Το σχέδιο ήταν να σταλούν διαστημόπλοια στον αστεροειδή-φονιά, τα οποία θα απελευθέρωναν βάρη που θα τον χτυπούσαν διαδοχικά. Το αποτέλεσμα θα ήταν να αλλοιωθεί ελάχιστα, αλλά αρκετά, η πορεία του αστεροειδή, απλά με την κινητική ενέργεια. Κάτι σαν ένα μικρό, φιλικό σπρώξιμο.

Όταν παίζαμε μικροί, όλοι αντιπαθούσαμε εκείνο το ένα παιδί που, ό,τι κι αν του έλεγες, απαντούσε «καθρεφτάκι»! Και όμως, ίσως αυτή να είναι μία από τις καλύτερες λύσεις που έχουμε, αντιμέτωποι με έναν αστεροειδή. Στρατηγικά τοποθετημένοι καθρέφτες μπορούν να συγκεντρώσουν τις ακτίνες του ήλιου, κατευθύνοντάς τις προς τον αστεροειδή. Εξατμίζοντας ένα μέρος του, δημιουργούνται ατμοί, οι οποίοι καθώς εκτινάσσονται, παράγουν μικρή ώθηση, ικανή να του αλλάξει πορεία.

Η θεωρία πίσω από το συγκεκριμένο σχέδιο λέει ότι μικρά, ρομποτικά διαστημόπλοια θα σταλούν προς το μέρος του απειλητικού αστεροειδή, όπου θα προσγειωθούν και θα αρχίσουν να σκάβουν τη βραχώδη επιφάνειά του. Στη συνέχεια, θα πετούν τα θραύσματα στο διάστημα, με υψηλή ταχύτητα. Ιδανικά, αυτό θα δώσει το είδος της ώθησης που θα έδινε και ένας πύραυλος, για να αλλάξει η τροχιά του αστεροειδή και μάλιστα, χωρίς τη χρήση χημικών καυσίμων.

Κάθε αντικείμενο στο σύμπαν ασκεί μία βαρυτική έλξη, συμπεριλαμβανομένων των αστεροειδών, αλλά και των διαστημοπλοίων μας. Τί σημαίνει αυτό; Σύμφωνα με κάποιους επιστήμονες, το μόνο που έχουμε να κάνουμε για να σώσουμε τον πλανήτη από έναν αστεροειδή, είναι να στείλουμε κοντά του ένα υπερμέγεθες σκάφος, ώστε να τον έλξει μακριά, με τη δύναμη της βαρύτητας που θα του ασκήσει. Απλό, αλλά προς το παρόν, φαντάζει πολύ δύσκολο.

Η πρώτη απάντηση που έρχεται στο μυαλό των περισσότερων: «Πλησιάζει αστεροειδής; Κάντε τον κομματάκια!». Τα πράγματα, όμως, δεν είναι τόσο απλά. Αν στείλουμε πυρηνικές κεφαλές να διαλύσουν έναν διαστημικό βράχο, πολύ πιθανόν να δημιουργήσουμε μία βροχή από συντρίμμια, τα οποία να παρασύρουν και πυρηνικά απόβλητα προς τη Γη. Η λύση είναι ελεγχόμενες πυρηνικές εκρήξεις κοντά στον αστεροειδή, με στόχο, ξανά, την αλλαγή της πορείας του.

Όταν θα ανακαλυφθεί ένας επικίνδυνος αστεροειδής κοντά στην Γη, το λέιζερ θα στείλει μια δέσμη για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Μια μικρή ποσότητα του υλικού που θα χτυπηθεί στην επιφάνεια του αστεροειδή θα εξατμιστεί και θα εκτρέψει την τροχιά του ελαφρώς. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, η διόρθωση της πορείας του αστεροειδή θα γίνει σημαντική, εμποδίζοντας έτσι ένα άμεσο χτύπημα.

Τέλος, ένα θέμα κλειδί για την εκτροπή ενός επικίνδυνου αστεροειδή είναι η ανακάλυψή του νωρίς, έτσι ώστε να μπορεί να αναπτυχθεί το όποιο σχέδιο απομάκρυνσής του.

Η δουλειά δεν σταματά ποτέ

Όπως μπορεί κανείς να καταλάβει από τα παραπάνω, οι επιστήμονες έχουν σκεφτεί σημαντικό αριθμό – συμβατικών και λιγότερο συνηθισμένων – μεθόδων, για να αποτρέψουν πιθανή σύγκρουση. Το θέμα είναι ότι, για τις περισσότερες από αυτές, χρειάζεται αρκετός χρόνος, ώστε να υλοποιηθούν και είναι απαραίτητο να εντοπίζονται τα απειλητικά μετέωρα, όσο το δυνατόν πιο νωρίς – εξού και οι συνεχείς, σχετικές, ανακοινώσεις.

Επίσης, η πολιτική άμυνα (εκκένωση μίας περιοχής και καταφύγιο σε θέση που θα προσφέρει υποδομή έκτακτης ανάγκης) είναι ένα οικονομικά αποδοτικό μέτρο για να σωθούν πολλές ζωές από μία πτώση ενός μικρού αστεροειδούς.

Πάντως, αν κάποτε ένας αστεροειδής ξεφύγει από τη «φρουρά του διαστήματος» ή δεν μπορέσουν τα λαμπρότερα μυαλά της Γης να βρουν τον τρόπο να αποτρέψουν το μοιραίο, η λύση υπάρχει. Ένας τρελός, ειδικός στις γεωτρήσεις και η ομάδα του, θα εκπαιδευτούν, θα σταλούν στο διάστημα και θα φυτέψουν με αυτοθυσία, μία πυρηνική βόμβα στην καρδιά του αστεροειδή, για να τον μοιράσουν στα δύο και να μας σώσουν, την τελευταία στιγμή. Ή μήπως αυτό ήταν από ταινία;

Αν η «φρουρά του διαστήματος» δεν μπορεί να βοηθήσει, θα έχουμε πάντα την παρέα του Bruce Willis…

[ΠΗΓΗ ΑΡΘΡΟΥ: pathfinder.gr και physics4u.wordpress.com ] [ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ: wired.com]